Kansrijke ecologische gradiënten zijn overgangszones tussen contrasterende milieufactoren zoals zand - klei, veen - klei, zand - veen; zoals infiltratie - kwel aan de randen van beekdalen; niet-overstroomd - overstroomd langs de grote rivieren. Gradiëntrijke milieus zijn gebieden waar dit patroon van tegenstellingen zeer complex is over een grotere oppervlakte. Waar sprake is van zoute kwel komt er plaatselijk een gradiënt van zoet naar zout bij. Deze gradiënten bestaan dank zij min of meer stabiele stromen van materie en energie, waarbij de stromingsrichting van het grondwater en de situatie bij de bron een heel belangrijke rol spelen. Deze richting wordt deels bepaald door het natuurlijke reliëf, deels door grootschalige ontwatering zoals in de grote droogmakerijen (putten). De waterscheidingen markeren doorgaans de bronnen van de stromen die met het grondwater te maken hebben.

bron: Atlas van Nederland, deel 16: Landschap, 1987